فریزین، اسب سخت‌کوش و قدیمی کوه افسانه‌ای کاملوت (Camelot mount) نژادی محبوب با تاریخچه طولانی است. این نژاد یکی از با استعدادترین ورزشکارها در دنیای اسب‌ها هم هست.
در این مطلب خواهیم دید که این اسب چگونه تحول یافته است. علاوه بر این، اطلاعاتی ضروری برای کسانی ارائه خواهیم داد که عاشق اسب هستند و می‌خواهند این اسب باشکوه هلندی را در کنار خود داشته باشند.
تاریخچه اسب فریزین
نام اسب فریزین برگرفته از استان فریسلاند (Camelot mount) در شمال هلند است. ساکنان اولیه فریسلاند در پرورش اسب، ماهیگیری، تجارت و کشاورزی فعالیت داشتند.
تاریخچه خطوط خونی اولیه اسب فریزین رمزآلود است اما این اسب که با نام Equus robustus شناخته می‌شد، از حدود قرن سیزدهم میلادی یا شاید قبل‌تر از آن وجود داشته است.
اسب فریزین در پرورش چندین اسب نوردیک نقش داشته است. گفته می‌شود که ویلیام فاتح، نخستین پادشاه دودمان نورمن‌ها در تاریخ انگلستان، بر اسب‌های فریزین سوار می‌شده است.
چند صد سال بعد، اسب فریزین وارد نقطه نسبتاً تاریکی از تاریخ خود شد که البته برای این نژاد خوب و مثبت بود. این اسب از جفت‌گیری با دیگر نژادها به دور ماند. همچنین کتاب ثبت نژادهای اسب که در سال 1879 خلق شد، تا به امروز از این نژاد حفاظت کرده است. اسب فریزین در ابتدا و در قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم به عنوان اسب بارکشی استفاده می‌شد.
امروزه اسب‌های فریزین در تمام دنیا محبوب هستند و خارج از هلند، در کشورهای بلژیک، انگلستان، آمریکا و آفریقای جنوبی نیز یافت می‌شوند.
اگرچه با اختراع ماشین، نیاز به اسب‌های فریزین به عنوان اسب‌های کشاورزی کمرنگ شد، اما استفاده از این اسب در ورزش سوارکاری، و در سبکهای مختلف آن از جمله وسترن، سوارکاری در طبیعت، saddle seat، اسب سواری سبک شکاری انگلیسی، و به خصوص درایوینگ و درساژ، بسیار رواج پیدا کرد.
اولین حضور این نژاد در مسابقات جهانی در بازی‌های جهانی سوارکاری اف‌ئی‌آی ۲۰۱۴ (Alltech FEI World Equestrian Games™) در شهر کن فرانسه بود. چر برگر (Chere Burger)، اسب سواری از آفریقای جنوبی، سوار بر اسب فریزین 14 ساله‌ای به نام آدلپراگ آندرز (Adelprag Anders) شد. این اولین بار بود که کشور آفریقای جنوبی یک تیم در رشته درساژ به مسابقات جهانی اسب‌سواری می‌فرستاد.
اسب‌های فریزین با توجه به ریشه‌یشان، در فیلم‌ها هم محبوب هستند. از این اسب معمولاً در فیلم‌هایی استفاده می‌شود که برای نمایش دوران‌های تاریخی ساخته شده‌اند و به عنوان اسب “شوالیه قدیمی با زره طلایی” شهرت یافته است، شوالیه‌ای که با یال و دم زیبا کالسکه را به حرکت درمی‌آورد و به دنبال خود می‌کشد. اسب فریزین در فیلم‌هایی از جمله “اسکندر”، “لیدی هاک”، “نقاب زورو” و “عقل و احساس” نقش‌آفرینی کرده است.
ویژگی‌های ظاهری اسب فریزین
اسب‌های فریزین قد متوسط رو به بلند، به اندازه 153 تا 163 سانتی‌متر، دارند؛ با این حال بعضی از خطوط خونی این اسب‌ها که هنوز برای بارکشی استفاده می‌شوند، بسیار قدبلندتر هستند و قد آن‌ها به 173 سانتی‌متر می‌رسد.
سر اسب فریزین کوتاه و پهن و به طور کلی دارای تناسب است؛ فریزین گوش‌های کوچک و تیز و چشم‌های درشت و پر احساسی دارد. گردن این اسب معمولاً عضلانی و قفسه سینه آن قوس‌دار است و در قسمت بالای جلوه‌گاه خوش‌‌تراش او قرار گرفته است.
قسمت پشت این اسب، قوی و کفل آن شیب‌دار است. پاهای فریزین به شکل زیبایی متناسب است و با سم وسیع و گسترده‌اش صدا ایجاد می‌کند.
به ندرت پیش می‌آید که اسب‌های فریزین کاملاً مشکی باشند و هیچ نقطه سفیدی روی بدن یا قسمت پایینی بدنشان وجود نداشته باشد. اسب‌های فریزین کهر گهگاهی یافت می‌شوند که این رنگ به دلیل ژن مغلوب در آن‌ها است.
گام‌های بلند اسب‌های فریزین، ظاهر زیبای آن و پاهای عقبی قوی، این نژاد را برای رقابت مناسب ساخته است. اسب‌های با استایل قدیمی باروک در مراحل پایین‌تر درساژ عالی عمل می‌کنند اما در مراحل پیشرفته درساژ مدرن ممکن است با مشکل مواجه شوند.
مانند اسب‌های لیپیزان مدرسه سوارکاری اسپانیایی، اسب‌های فریزین با قد و قامت بلند خود و با حرکاتی بر پایه آموزش سواره نظام، در مدرسه عالی درساژ کلاسیک برترین اسب هستند. حرکات سواره نظام با بسیاری از حرکاتی که امروزه در صحنه درساژ دیده می‌شود، متفاوت است.
در چند دهه گذشته، نوع سبک‌تر و امروزی‌تری از اسب فریزین پرورش داده شد تا در مراحل بالای درساژ رقابت کند و آن دسته از مشکلات ساختاری این اسب رفع شود که بر سربه‌زیری آن و حرکت مداوم و پرانرژی افساری تاثیر می‌گذارد که باید از پشت اسب به دهانه آن بیاید و در دستان اسب‌سوار در حرکت باشد. بدون این حرکت مداوم، که اغلب با قرار گرفتن افسار در گردن فریزین سخت‌تر می‌شود، انتقال وزن اسب به پاهای عقبی آن سخت خواهد بود.
اما در مراحل پایین‌تر رقابت، عالی بودن در سربه‌زیری برای اسب اجباری نیست، و داشتن اسبی خونسرد که بتوان به راحتی آن را کنترل کرد، مزیتی مهم به حساب می‌آید. اسب‌های فریزین معمولاً با سگ‌های لابرادور رتریور مقایسه می‌شوند و شخصیتی مشابه با این سگ‌های محبوب دارند: بازیگوش، مهربان، وفادار، آموزش‌پذیر و مشتاق مقبولیت.
مراقبت از اسب فریزین
مراقبت از اسب فریزین شبیه به مراقبت از بسیاری دیگر از نژادهای اسب است و برای اکثر صاحبان این اسب، مهم‌ترین قسمتی که باید به آن توجه کنند یال و دم باشکوه آن است. صاحبان اسب فریزین توصیه می‌کنند که یال این اسب بافته شود تا گره و کرک به وجود نیاید؛ در غیر این صورت باید هر روز حداقل یک بار یال را شانه زد.
برای مراقبت از دم هم بسیاری از افراد طرفدار بافتن آن، استفاده از جوراب یا بستن و پوشاندن هستند. از آن جایی که قسمت‌های زیرین اسب معمولاً دیده نمی‌شود و دسترسی به آن وجود ندارد، صاحب اسب باید حتماً به طور کامل این نقاط را هم شانه بزند، به خصوص بعد از حرکت یا غلتیدن در گل و لای.
اسب‌های فریزین با موهای مشکی خود می‌توانند اشعه‌های خورشید را در هوای بسیار گرم و در گرمای شدید آفتاب به خود جذب کنند؛ به همین دلیل در مناطق دارای آب و هوای گرم باید در هوای خنک پیش از طلوع آفتاب یا بعد از غروب آفتاب این اسب را به تمرین ببرید.
مطالعات دامپزشکان بلژیکی نشان می‌دهد که نیازهای این نژاد باید به گونه‌ای متفاوت مدیریت شود زیرا این اسب به دلیل آستانه بی‌هوازی پایین، از نظر خسته شدن محدودیت دارد. آستانه بی‌هوازی نقطه‌ای است که در آن اسید لاکتیک خون بر توانایی عملکرد عضلات تاثیر می‌گذارد.
اسب فریزین بیشتر شبیه به یک دونده اسپرینتر است تا دونده ماراتن. این اسب در کارهای استقامتی به خوبی پرش‌های کوتاه در رقابت‌ها یا سوارکاری‌های تفریحی نیست. همچنین گرم کردن‌های کوتاه برای این نژاد اسب بهتر است.
به طور کلی فریزین‌ها اسب‌هایی قوی و سلامت هستند اما در معرض اندک مشکلات ژنتیکی نیز قرار دارند که ناشی از جفت‌گیری همخونی یا ساختار بدنی آن‌ها است. این مشکلات عبارتند از:
- کوتولگی با توقف رشد پا و سستی بافت پیوندی
- هیدروسفالی (تولید بیش از حد مایع مغزی نخاعی در جمجمه)
- مگااِزوفاگوس (گشاد شدن مزمن مری)
- بیرون نیامدن جفت بعد از زایمان
- حساسیت به گزش حشرات
- درماتیت مزمن همراه با ضخیم شدن پوست، آلوپسی و زخم
- پاره شدن آئورت در قوس آئورت (به طور معمول در ریشه آئورت اتفاق نمی‌افتد)
- فیستول های شریانی وریدی ریوی ناشی از پارگی آئورت (خونریزی از آئورت به داخل ریه‌ها)
نگهداری از اسب فریزین
کسانی که عاشق اسب هستند و فکر می‌کنند که فریزین برای آن‌ها مناسب است، خوش‌شانس هستند زیرا این نژاد نگهداری آسانی دارد و حتی با سوارکاران تازه‌کار و سطح پایین‌تر از متوسط هم کنار می‌آید. این نژاد از اسب‌ها زمانی که می‌ترسند، محکم می‌ایستند و خشکشان می‌زند و روی پاهایشان بلند نمی‌شوند. فریزین در گله و همراه با سایر اسب‌ها بهتر عمل می‌کند و خیلی زود با سایر اسب‌ها دوست می‌شود.
با همه این‌ها، به دلیل مشکلات سلامتی احتمالی این اسب‌ها که اکثر آن‌ها در بزرگسالیشان بروز پیدا می کند، صاحبشان باید مطمئن باشد که بودجه کافی برای مراقبت‌های اضافه‌تر دامپزشکی را دارد. انتخاب یک پرورش‌دهنده نامی و انجام آزمایش‌های کامل دامپزشکی همراه با شجره‌نامه قبل از خرید اسب به خرید اسب سالم و سلامت کمک خواهد کرد.
از آن جایی که گام‌های یک فریزین بلندقامت‌تر، بزرگ‌تر است، بهتر است که برای خرید اسب آن را در تمامی سرعت‌ها برانید تا ببینید که چگونه‌اند. البته ظاهر اسب در رشته‌های مختلف سوارکاری اهمیت دارد و به همین دلیل خریداران اسب باید در مورد ظاهر اسب، به خصوص گردن آن، دقت زیادی داشته باشند.
کسانی که مدت طولانی اسب فریزین داشته‌اند اظهار می‌کنند که نمی‌خواهند اسبشان را با نژاد دیگری عوض کنند. این اسب دوست‌داشتنی، با استعداد و نسبتاً مقاوم به دلایل منطقی بسیار محبوب است!
