در این مقاله مواردی که باید به آن‌ها توجه کنید تا متوجه شوید چه هنگام باید از کمک‌های اولیه استفاده کنید و چه هنگامی پرنده خود را نزد دامپزشک ببرید، بررسی شده‌اند. یکی از معمول‌ترین سوالاتی که هنگام چنین مشکلاتی به ذهن شما خطور می‌کند، سوال زیر است:
چه زمانی با دامپزشک تماس بگیرم؟
در مواقع زیر باید بلافاصله با دامپزشک تماس بگیرید:
خونریزی غیر قابل کنترل
خونریزی که نتوان آن را متوقف کرد قطعا یک مورد اورژانسی جدی است. از دست دادن خون زیاد، پرنده را ضعیف کرده و ممکن است به مرگ او منجر شود. در صورت امکان محل خونریزی را مستقیما فشار دهید و بلافاصله او را به دامپزشکی انتقال دهید.
در صورتی که خونریزی کم و سطحی باشد مانند خونریزی ناخن پرنده، میتوانید خونریزی را با پودر بند آورنده خون یا پودر نشاسته، کنترل کنید اما مراقب باشید که این پودرها را در محل جراحت و زخم قرار ندهید زیرا موجب آسیب به بافت فولیکول‌های پر و غشای مخاطی شده که در نتیجه مشکلاتی را برای پرنده در پی خواهد داشت و درمان او را دشوار خواهد ساخت.
وجود خون در استفراغ یا مدفوع
وجود خون در استفراغ یا مدفوع هیچگاه طبیعی نیست و نیازمند مراجعه فوری به دامپزشک می‌باشد.
سوختگی
سوختی در پرندگان بسیار اتفاق می‌افتد به خصوص در مواردی که پرنده به صورت آزاد در محیط زندگی می‌کند. محل سوختگی را با آب سرد خنک کرده و سپس پرنده خود را به دامپزشکی ببرید. هیچگونه پماد یا روغنی را به محل سوختگی نزنید زیرا این مواد گرما را در محل نگه داشته و باعث آسیب به بافت خواهند شد. همچنین روغن خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.
زمین خوردن یا مشکل در حفظ تعادل
تلو تلو خوردن، حرکت به صورت دایره وار، دراز کشیدن در کف قفس یا ناتوانی در بلند شدن بیانگر ضعف شدید، شوک یا بیماری، زخم یا جراحت عصبی می‌باشد. لرزش و سخت شدن بدن ممکن است نشان دهنده تشنج باشد. در چنین مواقعی پرنده باید در محیطی گرم، تاریک و آرام قرار گیرد و بلافاصله به دامپزشکی برده شود.
خوردن مواد سمی
در صورت امکان، نمونه‌ی از ماده سمی و یا هر گونه ماده شیمیایی که ممکن است پرنده خورده باشد را به دامپزشک نشان دهید. دامپزشک احتمال دارد چینه دان پرنده را شستشو دهد و برای جذب ماده ی سمی از زغال فعال استفاده کند.
بلعیدن اشیای خارجی
اگر پرنده ی شما وسیله‌ای را بلعیده باشد بهتر است تا زمانی که هنوز در چینه دان است برای خارج کردن آن اقدام کنید. در صورتی که این کار را به تاخیر بیندازید ممکن است آن شئ وارد معده، سنگدان یا روده‌ی پرنده شود که در آوردن شئ از این مکان‌ها سخت و خطرناک می‌باشد.
هرگونه زخم یا جراحت عمیق
به خصوص اگر توسط حیوان درنده‌ای مثل سگ، گربه و یا موش خرما ایجاد شده باشد، نیازمند توجه فوری دامپزشک است. زخم‌های عمیق یا زخم هایی که در چشم، قفسه ی سینه یا شکم بوجود آمده باشند نیز نیازمند درمان فوری هستند. محل زخم را مستقیما فشار دهید تا میزان خونریزی کم شود و سپس او را به سرعت نزد دامپزشک ببرید. اگر پا یا بال پرنده شکسته باشد برای کاهش درد و جلوگیری از بدتر شدن شرایط، بهتر است قبل از انتقال وی به دامپزشکی محل مورد نظر را اتل بندی کنید.
مشکلات تنفسی
خس خس کردن هنگام تنفس، به سختی نفس کشیدن یا تنفس همراه با صدا علائمی هستند که باید فورا درمان شوند. در این موارد ممکن است راه تنفسی پرنده بسته شده باشد و نباید هیچ ثانیه‌ای را هدر داد. دامپزشک ممکن است مجبور شود از لوله کیسه هوا برای پرنده استفاده کند. در این مواقع به پرنده استرس وارد نکرده و سریعا به دامپزشک مراجعه کنید.
تلاش زیاد و فشار بدون توقف
این علامت ممکن است نشانه مشکلی در تخم گذاری یا بیماری چسبندگی روده باشد. در حالی که برای رفع مشکل با دامپزشک مشورت میکنید، باید پرنده را در جای گرم و مرطوبی قرار دهید.
خارش بی وقفه
خارش مکرر که موجب نوک زدن پرنده به پوست و زخم شدن آن شود، ممکن است نشانه‌ی حساسیت یا تماس با نوعی ماده‌ای سمی روی پوست باشد. در صورت مشاهده ی چنین علائمی پرنده ی خود را بشویید تا هر گونه آلودگی از پوست یا پرهایش پاک شود و سپس برای درمان، او را به دامپزشکی ببرید.
در چه صورت همان روز به دامپزشک مراجعه شود و چه زمانی میتوان بیشتر صبر کرد؟
1. مراجعه به دامپزشک در همان روز
در صورت مشاهده موارد زیر سعی کنید در همان روز با دامپزشک مشورت کنید:
کم اشتهایی: کم شدن اشتهای پرنده علامت مهمی از وجود بیماری است به خصوص اگر با افسردگی یا هر نشانه دیگری همراه باشد.
بعضی مشکلات تنفسی: اگر دم حرکات تند و سریعی دارد و تنفس پرنده نسبت به حالت عادی سطحی‌تر و دارای ریتمی تندتر شده است، بهتر است با دامپزشک مشورت شود. منظور از حرکت دم، بالا و پایین رفتن دم پرنده همراه با ریتم نفس کشیدن اوست. ورم اطراف سوراخ های نوک پرنده یا ترشحاتی که از این ناحیه خارج می‌شود، از علائم بیماری تنفسی بوده که نیازمند مراقبت و درمان است.
مشکلات مربوط به چشم: پلک نیمه باز یا کاملا بسته ممکن است نشانه ی عفونت چشمی باشد. قرنیه‌ای که کدر یا غیرشفاف باشد و رنگ متمایل به آبی و سفید داشته باشد ممکن است علامت زخم یا آسیب به قرنیه یا عفونت آن باشد.مشکلات مربوط به چشم پرنده را هر چه زودتر درمان کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.
زخم: زخم های سطحی احتمال عفونی شدن را دارند بنابراین باید با داروهای آنتی بیوتیکی درمان شوند.
اسهال شدید همراه با استفراغ و قی کردن یا بدون آن‌ها: مدفوع رقیقی که شکل مشخصی ندارد نشانه ی اسهال است. اسهال مکرر موجب از دست دادن مایعات و درنتیجه، کم آبی بدن پرنده خواهد شد.
استفراغ: ممکن است کف قفس یا روی پرهای پرنده آثاری از استفراغ مشاهده کنید. استفراغ کردن نسبت به قی کردن، علائم شدیدتری دارد و قی کردن بیشتر قابل کنترل است. اگر استفراغ یا قی کردن همراه با اسهال باشد؛ ممکن است در اثر نوعی مخمر یا باکتری عفونی یا برخی از سموم باشد.
ضایعات پوستی: در صورتی که قسمتهایی از بدن پرنده خالی باشد، نشانه‌ای از وجود عفونت یا زخم است. ورم پوست نیز ممکن است بعلت وجود عفونت، کیست در پرها یا تومور پوستی باشد. توجه داشته باشید که نباید برای این نواحی از پماد های روغنی استفاده کنید زیرا دمای بدن پرنده را تغییر می‌دهند یا باعث میشوند که پرها به هم چسبیده و در بعضی پرنده‌ها باعث ریزش پر خواهد شد.
2. مراجعه به دامپزشک در زمانی دیگر
شما میتوانید در صورتی که شرایط زیر پیش آمد، برای تماس با دامپزشک تا 24 ساعت صبر کنید:
کم اشتهایی بدون علائم دیگر: حتی پرندگان سالم ممکن است یک روز کمتر غذا بخورند که ممکن است در اثر استرس یا ترس باشد. اشتهای پرنده را با دقت زیر نظر داشته باشید و اگر اشتهای پرنده‌تان پس از 24 ساعت به حالت عادی برنگشت با دامپزشک تماس بگیرید.
خارش سطحی: خارش سطحی در صورتی که به پوست اسیبی نرساند و تشدید نشود زیاد نگران کننده نیست. برای رفع آلودگی‌های بال و پر پرنده و خارش که با خشکی پوست همراه است، پرنده را حمام کرده و بشویید.
افراط در آب خوردن: افراط در آب خوردن ممکن است به دلیل نوع رژیم غذایی پرنده باشد. اگر این روند بیش از 24 تا 48 ساعت به طول بینجامد احتمالا بعلت نوعی بیماری متابولیستی مثل بیماری کلیوی یا دیابت باشد. برای تشخیص علت بیماری، باید از پرنده تست کامل گرفته شده و آزمایش خون بدهد.
قی کردن بدون علائم دیگر: در بعضی از پرندگان، در صورتی که قی کردن فقط یک یا دو بار اتفاق بیفتد و یا با علائم تولید مثلی همراه باشد امری طبیعی است. البته اگر قی کردن پرنده متوقف نشود، باید برای چک آپ پرنده به دامپزشک مراجعه کنید.
اقدامات درمانی مناسب
اقدام به درمان مناسب یکی از مهم‌ترین بخش‌های مواجهه با بیماری یا جراحت است که از لحظه مشاهده مشکل شروع شده و تا زمانی که بیماری کاملا برطرف شود ادامه پیدا می‌کند.
- در صورت امکان، پرنده ی بیمار را کمتر لمس کنید زیرا ممکن است با این کار استرس و شوک به پرنده وارد شده و حتی به مرگ او منجر شود.
- تا زمانی که پرنده از شوک خارج نشده است درمان هرگونه جراحت و آسیب سطحی و بی خطر را به تعویق بیندازید. اما اگر شرایط جدی و خطرناکی پیش آمد، هر چه زودتر برای درمان اقدام کنید.
چگونگی گرم کردن پرنده
وجود یک منبع گرمای کمکی، هنگامی که پرنده بیمار یا دچار جراحت شده است، بسیار ضروری است. دمای بدن پرنده‌ای که بیمار یا زخمی می‌شود به سرعت کاهش می یابد، بنابراین گرم نگه داشتن بدن اهمیت زیادی پیدا می‌کند. پرنده را در مکانی گرم با دمای 26 تا 29 درجه ی فارنهایت، مرطوب، تاریک و تا جای ممکن ساکت و آرام قرار دهید.
برای ایجاد محیطی گرم میتوانید از راه‌های زیر کمک بگیرید:
- قفس کوچکی را با حوله بپوشانید و آن را در مکانی گرم در کنار پد گرم کننده‌ای که روی درجه ی کم باشد قرار دهید.
- از لامپ های مادون قرمز (فرو سرخ) نیز میتوانید استفاده کنید. البته آن را در کنار قفس و در جایی قرار دهید که بیش از اندازه به پرنده گرما نرسد. مراقب باشید که هیچ قسمتی از پد گرم کننده در دسترس پرنده قرار نگیرد زیرا ممکن است توسط پرنده جویده شود.
دمای داخل قفس را میتوانید با استفاده از دماسنج اکواریوم اندازه گیری کنید البته باید دور از دسترس پرنده باشد. اگر پرنده بال‌های خود را دور از بدنش نگه داشته و نفس نفس میزند به این معنی است که گرمش شده است. برای جلوگیری از وقوع این مشکل، پرنده باید دسترسی راحتی به آب و یا محلول الکترولیتی داشته باشد. پرنده ی بیمار احتمال دارد به علت کاهش مصرف آب، روند بیماری و یا اسهال و استفراغ، دچار کم آبی شود. محلول الکترولیت به سرعت، کم آبی بدن پرنده را جبران می‌کند.
مراقبت های غذایی
یکی از ضروری‌ترین بخش های درمان پرنده، مراقبت های غذایی است. پرنده بیمار یا زخمی بسیار کم غذا می‌خورد. اگر پرنده به خوبی غذا نخورد، بدن و سیستم ایمنی او در مقابله با بیماری ضعیف می‌شود. مراقبت‌های اولیه غذایی به این معنی است که به هر شکل ممکن به پرنده ی خود غذا بدهید. پرنده بیمار باید همیشه به غذا دسترسی داشته باشد. اگر غذا خوردن برای پرنده مشکل باشد غذا را روی کف قفس بگذارید. سعی کنید از غذاهایی که پرنده تان دوست دارد به او بدهید.
گاهی اوقات لازم است که با دست به پرنده بیمار خود غذا بدهید و ممکن است در این صورت از سرنگ یا قاشق استفاده کنید. هیچ گاه پرنده را مجبور به غذا خوردن نکنید زیرا این کار احتمال دارد منجر به ایجاد مشکلات تنفسی، ذات الریه و یا حتی مرگ پرنده شود.
